Wielkanoc, czyli najważniejsze chrześcijańskie święto
Tradycyjnie, prymat nad Świętami Wielkanocnymi wiodą Święta Bożego Narodzenia. Te pierwsze, Wielkanocne, obchodzone są z o wiele mniejszym polotem. Czy słusznie? Nie bez znaczenia jest bowiem fakt, że w liturgii Kościoła to właśnie święta Wielkanocne uważane są za najważniejsze. Jak Polacy obchodzą Święta Wielkiej Nocy? Jak obchodzono je dawniej i jakie wiąże się z nimi liturgiczne przesłanie? Odpowiedź na te oraz inne pytania dotyczące Wielkanocy znaleźć można w poniższym tekście.
Ruchome święto radości.
Wielkanoc, nazywana również Niedzielą Wielkanocną czy Wielką Niedzielą, a w Kościele Prawosławnym Paschą, to bez wątpienia jedno z najstarszych i najważniejszych świąt obchodzonych przez chrześcijan. Mimo, iż w obrzędach liturgicznych wspominana jest męka i śmierć Jezusa jest to dla Kościoła święto wielkiej radości, upamiętniające zmartwychwstanie Chrystusa, które nie mogłoby się odbyć bez wydarzeń, które mu towarzyszyły.
Święta Wielkanocne to święta ruchome, obchodzone zawsze w pierwszą niedzielę po wiosennej pełni księżyca wypadające w terminie pomiędzy 22 marca a 25 kwietnia. W roku 2015 przypada ona zaraz na początku kwietnia – święto obchodzone jest więc od 2 do 6 kwietnia. Zawsze rozpoczynają się one w Wielki Czwartek – poprzedzone są sześcioma tygodniami postu, który, z uwagi na swoją wagę, nazywany jest Wielkim Postem.
Wielki Post – okres przygotowań do najważniejszego święta w Kościele Katolickim.
Długość okresu Wielkiego Postu zmieniała się w czasie. Jedne z pierwszych wzmianek wspominają o poście wielkanocnym, który trwał tydzień, a od VII wieku rozpoczynał się on obrzędem posypania głowy popiołem w Środę Popielcową. Trwa sześć tygodni i kończy się w Wielki Czwartek – wtedy to rozpoczyna się liturgia obrzędów wielkanocnych.
Jakie jest znaczenie Wielkiego Postu? W tradycji Kościoła to czas, który wierni mają przeznaczyć na duchowe przygotowanie się do nadchodzących świąt, to czas wyciszenia, skupienia i zadumy. Nie bez przyczyny 40 dni Wielkiego Postu porównywane jest do 40 lat wędrówki Narodu Wybranego przez pustynię. Dla Izraelitów był to wielki sprawdzian, ale potrzebowali aż 40 lat tułaczki, by do Ziemi Obiecanej mogło wejść pokolenie, które całym sercem zawierzyło swojemu Bogu.
Dawniej Wielki Post obchodzony był o wiele bardziej surowo, dziś poczyniono pewne ustępstwa, choć wiele zaleceń wciąż pozostało aktualnych. Zakazane są w tym czasie wszelkie imprezy taneczne a Kościół namawia do tego, by dobrowolnie przedsięwziąć na ten czas jakieś postanowienie. Ważne by odmówić sobie czegoś, co pozwoli na hartowanie i ćwiczenie charakteru. W czasie Wielkiego Postu uczestniczyć można w rekolekcjach podczas, których głoszone są w Kościele specjalne nauki, mające pomóc wiernym w zastanowieniu się nad dotychczasowym życiem oraz w przygotowaniu do Świąt Wielkiej Nocy.
Wielki Tydzień, czyli o tym, co zdarzyło się przed Zmartwychwstaniem.
Jajka, jeden z symboli wielkanocnych – Olejek konopny
Wielka Niedziela nierozerwalnie wiąże się z wydarzeniami, które mają miejsce w Wielki Piątek. Warto jednak wspomnieć również o Wielkim Czwartku i Wielkiej Sobocie, które wraz z Wielkim Piątkiem tworzą tak zwane Triduum Paschalne.
Triduum Rozpoczyna się w Wielki Czwartek, który stanowi upamiętnienie ustanowienia sakramentu kapłaństwa. To właśnie w tym dniu dochodzi do obrzędowego obmywania nóg kapłanom na pamiątkę tego, że Jezus obmywał nogi Apostołom. W tym dniu w Kościele milkną wszelkie dzwony, odzywają się za to drewniane kołatki będące symbolem zdrady, której dopuścił się Judasz.
Wielki Piątek to dzień zarówno wielkiego smutku, jak i wielkiej radości. W tym dniu razem z Chrystusem umiera cały Kościół – wierni są jednak pełni nadziei – już w Niedzielę Chrystus zmartwychwstanie. W tym dniu w liturgii Kościoła wierni towarzyszą Chrystusowi w jego drodze krzyżowej oraz złożeniu jego ciała do grobu.
Wielka Sobota to w Kościele dzień największej żałoby – w tym dniu wierni mają okazję do adoracji i czuwania przy Grobie Jezusa. To również dzień, w którym święci się pokarmy – te bardziej i mniej tradycyjne. Poświęcone pokarmy są spożywane na następny dzień, podczas śniadania wielkanocnego.
Wielka Niedziela zwana również Niedzielą Zmartwychwstania to najważniejszy dzień całego tygodnia świąt. W tym dniu cały Kościół wyraża swoją radość ze zmartwychwstania Jezusa. W polskich rodzinach dzień ten obchodzony jest podobnie jak Wigilia, z tą różnicą, że zamiast kolacji, spożywa się wspólne śniadanie. Bardzo często składamy sobie wtedy życzenia wielkanocne, a zamiast opłatkiem, dzielimy się jajkiem, które symbolizuje początek rodzącego się życia.
Święta zamyka Poniedziałek Wielkanocny – dzień radości, psikusów oraz dzień, w którym oblewamy się wzajemnie wodą.
A jak święta Wielkanocne obchodzone są w Polsce?
Jesteśmy narodem, który w sposób szczególny przywiązany jest do tradycji. Tradycyjnie więc większość wiernych uczestniczy w uroczystych obchodach Wielkiego Tygodnia a w Wielką Niedzielę odprawiana jest tak zwana rezurekcja – poranna msza, która ma uczcić zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa.
W czasie świąt towarzyszą nam nie tylko zwyczaje liturgiczne, często bowiem sięgamy do rytuałów zaczerpniętych jeszcze z czasów pogaństwa. I tak swoje miejsce w tradycji świątecznej znalazł tak zwany „lany poniedziałek”, czyli dzień w którym symbolicznie ochlapujemy się nawzajem wodą. O ile dawniej to kawalerowie polewali wodą dziewczyny, o tyle teraz nikt nikomu nie pozostaje dłużny, a rozmach, z jakim czasami celebruje się lany poniedziałek budzi niemałe zdumienie. Tak jak podczas świąt Bożego Narodzenia składamy sobie życzenia wielkanocne – nie brakuje wśród nich życzeń humorystycznych od Zajączka czy Kurczaczka.
Warto wspomnieć o tym, że w każdym regionie Polski spotkać można nieco inne świąteczne zwyczaje. i tak na przykład na Śląsku w Wielki Czwartek zanosi się na pole krzyżyki wykonane z poświęconej palmy – rytuał ten ma zapewnić urodzaj. Z kolei na Podlasiu można spotkać się ze zwyczajem toczenia jajek z górki – wygrywa to jajko, które najszybciej się z niej stoczy. Jeszcze inne zwyczaje można spotkać na Kaszubach, gdzie w Wielki Piątek ogrodnicy zajmują się sadzonkami.
Wielkanoc współcześnie.
Niestety w dzisiejszych czasach zatraciliśmy radość ze Świąt Wielkanocnych, niejednokrotnie nie zadając sobie nawet trudu, by się do nich odpowiednio przygotować w sensie duchowym. Coraz częściej bywa tak, że przerwę świąteczną traktujemy nie jako czas na pogłębienie wiary i prawdziwe przeżywanie tajemnicy Wielkiej Niedzieli, a jako czas wolny, który możemy spędzić na odpoczynku. Nic więc dziwnego, że hotele oraz ośrodki wypoczynkowe bardzo często proponują swoim klientom specjalne pakiety wielkanocne. Wielkanoc możemy spędzić więc nad morzem lub w górach, relaksując się w SPA lub zwiedzając jakąś europejską stolicę. I choć takie spędzanie świąt z pewnością może na długo zapaść w pamięć, to czy jednak ma coś wspólnego z przeżywaniem tajemnicy świąt Wielkiej Nocy?